WŁADZA RODZICIELSKA

1. OKRES PODLEGANIA WŁADZY RODZICIELSKIEJ ORAZ JEGO TREŚĆ.

Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego regulują zagadnienia dotyczące władzy rodzicielskiej.

Dziecko do czasu uzyskania pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską – Art. 92 K.R.O.

Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom – Art. 93 § 1. K.R.O.

Zgodnie z art. 95 K.R.O rodzice mają obowiązek i prawo w szczególności do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw. Władza rodzicielska powinna być wykonywana zgodnie z dobrem dziecka
i interesem społecznym. W momencie podejmowania decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących dziecka i jego majątku, rodzice powinni je wysłuchać (jeżeli pozwoli na to jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości), a także w miarę możliwości uwzględnić jego życzenia (jeśli są uzasadnione i rozsądne) – Art. 95 §4 K.R.O. Natomiast w stosunku do dziecka pozostającego pod opieką rodzicielską nakłada się obowiązek posłuszeństwa wobec rodziców. W momencie samodzielnego podejmowania decyzji lub składania oświadczenia woli przez dziecko, powinno ono wysłuchać opinii i zaleceń rodziców, którzy działają dla jego dobra – Art. 95 § 2 K.R.O.

Art. 96¹ K.R.O. – reguluje bezwzględny zakaz stosowania kar cielesnych przez osoby sprawujące władzę rodzicielską, opiekę lub pieczę nad małoletnim.

Zgodnie z art. 101 rodzice obowiązani są sprawować zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą z należytą starannością. Zarząd majątkiem nie obejmuje zarobku dziecka, ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku. Jeżeli dana czynność, bądź wyrażenie zgody na dokonanie takiej czynności przez dziecko przekracza zakres zwykłego zarządu rodzice zobowiązani są zwrócić się do sądu opiekuńczego
o wyrażenie zezwolenia.

2. PRZESŁANKI OGRANICZENIA WŁADZY RODZICEIELSKIEJ.

a) Zgodnie z art. 107 K.R.O, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może określić sposób jej wykonywania, powołując się przy tym na dobro dziecka. Sąd miedzy innymi może powierzyć sprawowanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, przy czym ogranicza władzę drugiego rodzica
do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka. Jednym z wyjątków kiedy sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom jest sytuacja, w której rodzice przedstawią zgodne z dobrem dziecka porozumienie co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej oraz o sposobie kontaktów z dzieckiem, a sąd uzna, że zasadne
jest oczekiwanie, iż rodzice będą współpracować ze sobą w sprawach dotyczących dziecka.

b)Przesłankami zastosowania art. 109 K.R.O. jest zagrożenie dobra dziecka i nienależyte wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Sąd na podstawie tego przepisu wydaje następujące zarządzenia:

• zobowiązuje rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania
  (np. do pracy z asystentem rodziny) lub kieruje rodziców do placówki albo specjalisty zajmującym się terapia rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc i jednocześnie wskazując sposób kontroli wykonywania wydanych zarządzeń,
• określić jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu (chodzi tutaj o czynności zarówno dotyczące osoby,
  jak również majątku dziecka np. zmiana miejsca pobytu), albo poddać rodziców innym ograniczeniom, jakim podlega opiekun (np. uzyskiwanie przez rodzica zezwolenia sądu we wszystkich ważniejszych sprawach, tych zarówno,
  które dotyczą osoby, jak i majątku małoletniego),
• stały nadzór kuratora sądowego nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej,
• skierować małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo innej placówki sprawującej częściową pieczę nad dziećmi,
• zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo – wychowawczej.

3. ZAWIESZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej przez sąd może nastąpić w razie wystąpienia przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej – Art. 110 K.R.O.

Przykładowymi przesłankami do zawieszenia władzy rodzicielskiej jest : szpitalne leczenie, rehabilitacja, jak również krótkotrwały pobyt w zakładzie karnym, czy pobyt za granicą.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej nie powoduje pozbawienia tej władzy, ale wymaga ustanowienia opieki prawnej nad dzieckiem.

Zawieszenie władzy rodzicielskiej zostaje uchylone gdy jego przyczyna odpadnie.

Wnioski o zawieszenie, jak i przywrócenie władzy rodzicielskiej składa się do sądu rejonowego wydział rodzinny i nieletnich, miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka.

Opłata za wniosek wynosi 40 zł. (opłata w znakach opłaty sądowej).

4. POZBAWIENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ.

a)Zgodnie z art. 111 §1a K.R.O. sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli pomimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art. 109 §2 pkt. 5 K.R.O.,
w szczególności jeśli rodzice zupełnie nie interesują się dzieckiem. Chodzi o sytuację,
w której poprzednio sąd zarządził umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej, w ten sposób ograniczając władzę rodzicielską, a przyczyny nadal istnieją.

b)Pozbawienie władzy rodzicielskiej bez jej uprzedniego ograniczenia nastąpi w przypadku gdy rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np.: pijaństwo, karcenie cielesne, wykorzystywanie seksualne, rozpijanie małoletniego, znęcanie się fizyczne
lub psychiczne, skłanianie małoletniego do żebrania, namawianie dziecka do popełniania przestępstw itp.), albo występują rażące zaniedbania obowiązków rodzica względem dziecka (np. celowe nie wywiązywanie się rodziców z obowiązku alimentacyjnego, nadużywanie alkoholu, narkotyków, co powoduje, że rodzice nie zapewniają prawidłowego rozwoju dziecka) – art. 111§1 K.R.O.

c)Kolejną przesłanką do orzeczenia pozbawienia władzy rodzicielskiej jest również trwała przeszkoda w jej wykonywaniu – np. wyjazd rodzica za granice na stałe, odbywanie długoletniej kary pozbawienia wolności, a połączona jest ona z całkowitym brakiem zainteresowania sytuacją dziecka, przewlekła choroba, gdy rodzic zaginął – Art. 111 §1 K.R.O.

Wskutek pozbawienia władzy rodzicielskiej rodzice tracą ogół praw i obowiązków przysługujących rodzicowi względem dzieci. Należy zaznaczyć jednakże, że w skutek utraty władzy rodzicielskiej
ani dzieci , ani rodzice nie tracą prawa do alimentów, czy też prawa do dziedziczenia.
Zgodnie z art. 113 K.R.O. niezależnie od posiadania władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktu. Sąd tylko z ważnych powodów ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem(jeżeli wymaga tego dobro dziecka) – art. 113² K.R.O., natomiast w przypadku poważnego zagrożenia dobru dziecka lub je narusza sąd zakaże
ich utrzymywania – art.113³K.R.O.
Zgodnie z art. 111 §2 K.R.O. w razie ustania przyczyny , która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd ta władzę może przywrócić.
Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest wolny od opłat. Wniosek składa się do sądu rejonowego, wydział rodzinny i nieletnich, właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka,
a w braku takiego miejsca – właściwym jest sąd miejsca pobytu dziecka.

5.USTANOWIENIE OPIEKUNA PRAWNEGO

Opiekuna prawnego dla małoletniego dziecka można ustanowić w szczególności w sytuacjach tj.: śmierć rodzica lub rodziców, pozbawienia władzy rodzicielskiej, ograniczenia władzy rodzicielskiej, zawieszenie władzy rodzicielskiej, gdy rodzic lub rodzice są nieznani, w razie sądowego ustalenia ojcostwa lub jego nieustalenia, rodzice są małoletni lub ubezwłasnowolnieni.
Zadaniem opiekuna prawnego jest sprawowanie pieczy nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką – a przy tym podlega nadzorowi sądu opiekuńczego – Art. 155 K.R.O.
Zgodnie z art. 148 K.R.O. opiekunem nie może zostać ustanowiona osoba, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych lub została pozbawiona praw publicznych, jak również osoba, która została pozbawiona władzy rodzicielskiej lub skazana za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajowości albo za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby lub przestępstwo popełnione na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim, albo osoba wobec, której orzeczona zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieka nad nimi, lub obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu.
Wniosek o ustanowienie opiekuna należy złożyć w sądzie rejonowym, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania małoletnich. Od wniosku pobiera się opłatę w wysokości 40 zł.